ភាពជាអ្នកប្រាជ្ញ

អារីស្ទួត

អារីស្តូត (Aristotle) ជាទស្សនវិទូក្រិច ​(៣៨៤-៣២២) ​មុនគ្រឹះសករាជ​ ។​ ចំពោះទស្សនវិជ្ជា​

លោកក៏បានចាប់អារម្មណ៍ផងដែរ ​ទៅលើបញ្ហានយោបាយ​ ។ ​លោកបានពោលថា​ «វិទ្យាសាស្រ្ត

នយោបាយ​ គឺជាកិច្ចការរបស់រដ្ឋ​ឬសង្គម» ​។ ​តាមគំនិតរបស់អារីស្តូត (Aristotle) ​រដ្ឋ​គឺជាសង្គម​ ។ ​

ហើយរដ្ឋ កើតឡើង​ដោយសារតែពលរដ្ឋរួមផ្តុំគ្នាជាច្រើន ​។ តាមគំនិតរបស់អារីស្តូត (Aristotle) ថា​

«មនុស្សលោក​ គឺជាសត្វចេះធ្វើនយោបាយ ពីធម្មជាតិមក​ ដែលជាលក្ខណៈ

វិសេសរបស់មនុស្ស​ មានលក្ខណៈវិសេសមួយទៀត ​គឺមនុស្សព្យាយាម រស់នៅក្នុងសង្គម

រួមទាំងអស់គ្នា ​ពោលគឺរស់នៅក្នុងរដ្ឋតែមួយ» ​។

ភាពចាំបាច់ក្នុងការរស់នៅឲ្យជីវិតរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋ មានភាពប្រសើរជាងមុនបង្កលក្ខខណ្ឌល្អៗ

ឲ្យមនុស្សរស់នៅក្នុងភាពសុខដមរម្យនា ​និងសុភមង្គល ​ពីព្រោះភាពយុត្តិធម៌​ និងសិទ្ធិដែល

បានបម្រើផលប្រយោជន៍​ ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប​ ដែលនៅក្នុងរដ្ឋប៉ុណ្ណោះ​  ។

ម្យ៉ាងទៀត​ សម្រាប់អារីស្តូត​ ខ្លឹមសារ ​និងបាតុភូតដែលបានកើតឡើង​ គឺលោកបានបង្ហាញថា​

«ខ្លឹមសារ​ កើតមានឡើងតាមរយៈរូបធាតុនិយម» ​។ ស្នាដៃដ៏សំខាន់របស់អារីស្តូត​ បានបង្ហាញ

នូវទស្សនៈទាន ​របស់ខ្លួនជាច្រើន​ ពាក់ព័ន្ធនឹងនយោបាយ ​។

អារីស្តូត ​បានចាប់អារម្មណ៍​ ចំពោះរចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋ​ពីរប្រភេទ ​គឺទម្រង់រដ្ឋសម្បទាន​ និងទំរង់រដ្ឋមិន

សម្បទាន​ (សម្រាប់អារីស្តូត​របបនយោបាយ​ និងទំរង់គ្រប់គ្រង រដ្ឋ​ពុំទាន់មានលក្ខណៈច្បាស់នៅ

ឡើយទេ)​ លោកគិតថា «​ទំរង់រដ្ឋសម្បទាន ​មានលទ្ធភាពដើម្បីបង្កើតនូវគុណធម៌មួយចំនួន ​

រីឯទំរង់រដ្ឋមិនសម្បទានវិញ​មិនអាច» ​។ ​

រដ្ឋគំរូទី២ ​អារីស្តូត​ បានឲ្យតំលៃដោយគិតថា ​ប្រសើរបំផុត ចំពោះទស្សនៈប្រកបដោយសីលធម៌ ​

នៅក្នុងរបប​ដែលនៅទីនោះ ​ប្រជាពលរដ្ឋ ប្រឹងប្រែងដើម្បីបានទទួលនូវកិត្តិយស ​និងគុណធម៌

នៅក្នុងជីវិត ​។ ​រចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋ ដែលល្អបំផុត​ គឺជាអង្គការមួយ ​ដែលផ្តល់នូវលទ្ធភាព​ដល់មនុស្ស​

ដើម្បីរស់ក្នុងភាពរុងរឿង ​និងសុភមង្គល​។​ រដ្ឋគំរូ​ អារីស្តូត បានចាប់អារម្មណ៍ជាខ្លាំង​

ចំពោះស្ថានភាពខាងក្រៅ នៃអត្ថិភាពរបស់រដ្ឋ​ ជាបឋម គឺចំនួនប្រជាពលរដ្ឋ​ ស្ថានភាពរស់នៅ

ជាមួយនឹងការឧបត្ថម្ភគ្រប់បែបយ៉ាង​ និងស្ថនភាពទឹកដី​ ដើម្បីការពារ​

និងទប់ទល់សត្រូវឈ្លានពាន​ ។​

បើតាមទស្សនៈរបស់អារីស្តូត​ ដែលបាននិយាយនៅក្នុងស្នាដៃ នៃនយោបាយ​ គឺរដ្ឋ​បើតាម

លក្ខណៈធម្មជាតិ របស់ខ្លួននាំមុខបុគ្គល​ ពីព្រោះលក្ខណៈធម្មជាតិ របស់រដ្ឋ​ មានទីតាំងនៅមុន

លក្ខណៈធម្មជាតិរបស់គ្រួសារ ​ និងបុគ្គល ​។ ​កត្តាចាំបាច់ ដើម្បីឲ្យរដ្ឋនាំមុខបុគ្គល ​តាមអារីស្តូតថា​

«រដ្ឋ ត្រូវបង្កលក្ខ័ណ្ឌល្អប្រសើរ​ សម្រាប់ជីវិតពលរដ្ឋ ​។ ​មានតែនៅក្នុងរដ្ឋទេ​ ទើបមនុស្សអាចមាន

ការជឿនលឿន​ ពីព្រោះរដ្ឋ​នាំមក នូវយុត្តិធម៌ ​និងសីលធម៌​ ដែលបម្រើ ផលប្រយោជន៍រួម​របស់

ប្រជាជន» ​។ ​ត្រង់នេះ អារីស្តូត​ បាននិយាយអំពីរដ្ឋ ដូចជាការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសង្គម របស់ប្រជា

ពលរដ្ឋ​ ដែលជាទស្សនទាន នៃការកកើតសង្គមពលរដ្ឋ​ និងនីតិរដ្ឋ​ ។​